Avramović, Dimitrije

Avramović, Dimitrije, slikar, karikaturista, stručni pisac (Šajkaš, 7. III 1815 — Novi Sad, 1. III 1855)

Detinjstvo i mladost proveo je u Novom Sadu gde je kao đak niže gimnazije dve godine (1827. i 1828) učio crtanje u crtačkoj školi Atanasija Nikolića. Bez obzira na sklonost crtanju, otac ga je dao na trgovinu koju je ubrzo napustio i počeo da uči slikarski zanat kod malo poznatog živopisca Dimitrija Jovanovića, a nastavio kod Alojzija Kastanje, Italijana iz Mantove, od 1820. nastanjenog u Novom Sadu, i Joana Ivanića, slikara iz Petrovaradina. Dalje usavršavanje nastavio je u Beču (1833) kopirajući dela starih majstora. Po povratku u Novi Sad radio je ikone i portrete po narudžbinama građana. Za bačkog episkopa Stefana Stankovića kopirao je portrete karlovačkih mitropolita i njegov portret u nekoliko replika, te mu je episkop skromnom stipendijom od 100 forinti godišnje omogućio da studira (1836—1840) na Slikarskoj akademiji u Beču. Uporedo je radio u ateljeu poznatog bečkog slikara i pedagoga Fridriha Amerlinga, čije je radove kopirao. U Beču je izradio čuvenu sliku Apoteoza Lukijana Mušickog (1840), na kojoj romantičarski glorifikuje nacionalnog pesničkog genija. Slika je nastala pod neposrednim uticajem skulptorskog dela italijanskog vajara Antonija Kanove (nadgrobni spomenik u Beču Mariji Kristini Austrijskoj). U to vreme naslikao je i nekoliko portreta savremenika, od kojih se ističe portret Vuka Karadžića. Nakon završenih studija Karadžić mu je pomogao da 1841. bude izabran da, u novosagrađenoj Sabornoj crkvi u Beogradu, slika ikonostas i zidne kompozicije, podstakavši tako obnovu tradicije zidnog slikarstva. Ovaj obimni posao završio je do 1845. Istovremeno je u Beogradu slikao portrete: kneza Mihaila Obrenovića, mitropolita Petra Jovanovića, književnika Sime Milutinovića Sarajlije, profesora Dimitrija Isailovića i ikonostas kapele starog mitropoliskog dvora a naredne godine naslikao je ikone ikonostasa Karađorđeve crkve u Topoli. U revoluciji 1848. učestvovao je u političkoj borbi protiv mađarona uspelim političkim karikaturama, koje su litografisane u Knjaževskoj srpskoj kamenoreznici u Beogradu, i one su prva politička karikatura kod Srba. Karikature je radio i kasnije i objavljivao ih u listovima: Šumadinka, Podunavka, Šaljivac i Sedmica.

Kako u Beogradu nije više dobijao veće slikarske poslove, sa porodicom se 1852. stalno nastanio u Novom Sadu. Odmah je dobio da slika ikonostas, svodove i zidove man. Ravanice u Vrdniku (1852—1853), potom prestone ikone i dve manje ikone za Hristov grob srpske crkve u rodnom Šajkašu (1854). Poslednji pogođeni posao sa Crkvenom opštinom u Futogu, slikanje crkve Sveti Vračevi, nije uspeo da obavi jer je iznenada umro od srčane kapi u četrdesetoj godini života. Sahranjen je u Novom Sadu kod nekadašnje Jovanovske crkve.

Stilska pripadnost njegovog umetničkog dela je dvojaka. Rane portretske radove odlikuje klasicistička strogost crteža i uzdržanost kolorita, dok je u kasnijim radovima zaokupljen kolorističkim i svetlosnim odnosima. Znatno obimnije crkveno slikarstvo, svetlog i mekog kolorita, stilski je blisko shvatanjima bečke nazarenske škole; ono sadrži opšte karakteristike nazarenskih likovnih formula koje imaju obeležje ranog romantizma. Za vreme boravka u Srbiji pokazao je posebno interesovanje za srpske srednjovekovne spomenike i onovremenu srpsku narodnu nošnju. Da bi proučavao srpske starine, 1846. obišao je manastire Manasiju i Ravanicu, a 1847, uz novčanu pomoć vlade Srbije, i Svetu Goru. Nakon ovih putovanja objavio je dve knjige: Opisanіe drevnostій u Svetoй (Atanskoй) Gori, sa trinaest litografisanih tablica, i Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povestnice. U prvoj knjizi su prepisi povelja srpskih vladara i slike zastava, pečata, pehara, posuđa i nošnje, a u drugoj opisi svetogorskih manastira. Prevodio je sa nemačkog i objavio nekoliko posebnih publikacija čiji je sadržaj moralna pouka. Sarađivao je (1843—1855) u više periodičnih publikacija: Serbski narodni list (nekoliko prevedenih odlomaka iz Vinkelmanove Istorije drevne umetnosti (Geschichte der Kunst der Altertums), Podunavka i Sedmica (člancima o srpskoj starini). Decembra 1847. izabran je za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti.

DELA: slikarska: Portret Vuka Karadžića, 1840, NMB; Ikonostas kapele starog mitropolitskog dvora, 1844, sada u kapeli Medicinskog fakulteta u Beogradu; Ikonostas Karađorđeve crkve u Topoli, 1846, sada u crkvi u Gornjoj Trešnjevici; Ikonostas, svodovi i zidovi man. Ravanice u Vrdniku (1852—1853); ikone za Hristov grob crkve u Šajkašu; knjige: Opisanіe drevnostій u Svetoй (Atonskoй) Gori, s XIII litografiranы tablica, Beograd 1847; Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povestnice, Beograd 1848.

LITERATURA: Ivan Kukuljević Sakcinski, Slovnik umjetnikah jugoslovenskih, sv. 1, Zagreb 1858, 14; M. Dimitrijević, Život Dimitrija Avramovića, slikara, Javor, 1892, br. 49, 769—772; Znameniti Srbi XIX veka, II, urednik Andra Gavrilović, Zagreb 1903, 12—13; Veljko Petrović, Milan Kašanin, Srpska umetnost u Vojvodini, Novi Sad 1927, 104—105; Pavle Vasić, Dimitrije Avramović, UP, Beograd 1940, sv. 8, 234—242; Miodrag Kolarić, Klasicizam kod Srba, I, Beograd 1965, 142—152; Pavle Vasić, Dimitrije Avramović, Beograd 1970; Miodrag Jovanović, Srpsko slikarstvo u doba romantizma, Novi Sad 1970, 415—426; Branko Vujović, Umetnost obnovljene Srbije: 1791—1848, Beograd 1986, 267; Miodrag Jovanović, Među javom i med snom, Beograd 1992, 219—224; Branko Vujović, Saborna crkva u Beogradu, Beograd 1996, 76—133. O. Mikić